posts
Verwachtingen van verschillende generaties adviseurs over het vak,

Verwachtingen van verschillende generaties adviseurs over het vak

> |  21 februari 2023
Het gesprek aan tafel gaat over de vraag ‘Wat heb je gestudeerd?’. De een studeerde voor vertaler/tolk Frans-Russisch, de volgende stapte onderweg al over van Maatschappelijk Werk & Dienstverlening naar Business Administration, ook Bestuurskunde, Interdisciplinaire Social Science, Facilitaire Dienstverlening én Organisatie & Beleid werden genoemd, Psychologie én Management, Economie en Recht… en zo kan ik nog wel even doorgaan. Deze groep deelnemers zit om tafel omdat het de eerste dag is van Advanced Consulting and Change.

Ik ben blij dat het adviesvak nog steeds een bonte mix van mensen met verschillende achtergronden trekt. Hele passende en adequate studies die een goede basis leggen en ook ‘buitenbeentjes’, als je organisatiekunde, bedrijfskunde en economie als traditionele norm zou nemen. Ik kom ze vaker tegen; theaterwetenschappen, eventmanagement, industrieel ontwerp, filosofie, astrologie, etcetera, die zich -misschien wel mede daardoor- ontwikkelen tot buitengewone adviseurs.

Adviseurs activisme

Op diezelfde eerste dag stellen we ook altijd de vraag ‘Waar op de lijn tussen 0 en 100 zou je jezelf plaatsen voor de mate waarin jij als adviseur ook speler bent in de transformatie van de samenleving?’. De antwoorden lopen uiteen, van “maar een beetje, want ik ben maar alleen en ik heb maar een kleine cirkel van invloed” tot “heel veel, want wat ik doe heeft effect op de organisatie, en daarmee op de samenleving”. Mooie gesprekken worden dat meestal, over wat er op het spel staat, over waar ze aan bij willen dragen en waarom juist dát ze aan het hart gaat.

In de afgelopen jaren zien we meer en meer adviseurs die dichter bij de 100 zijn gaan staan. Het activisme is duidelijk gegroeid, bij zelfstandige adviseurs, adviseurs van diverse kleine en middelgrote adviesbureaus en bij de interne adviseurs.

Nieuwe bureaus

Net zoals er steeds meer sociale ondernemingen zijn die ‘zaken doen’ en bijdragen aan de samenleving combineren, zijn er ook steeds meer adviesbureaus met een maatschappelijke opdracht. Hieroo is er daar een van. Vanaf de start werken Hieroo en Sioo nauw samen. De jonge consultants krijgen bij Hieroo in de twee jaar 8 Sioo Bootcamps van 2 dagen.

Het ideaal van Hieroo is ‘vandaag werken aan een betere stad van morgen’. Hieroo doet actief aan meervoudige waardecreatie. Die missie trekt net als die van sociale ondernemingen medewerkers aan die daaraan willen bijdragen, die daar trots op zijn omdat ze van waarde willen zijn voor de samenleving. De missie van Hieroo sluit goed aan bij die van Sioo en biedt dus grond voor gezamenlijke waardecreatie: “Sioo draagt bij aan de ontwikkeling van individu, organisatie en samenleving. Sioo daagt uit om samen en met precisie ruimte te maken voor het ware, het schone en het goede.”

Verwachtingen

In algemene termen weten we dat jonge professionals om meerdere redenen voor het vak kiezen. Zoals het feit dat het adviseurschap een klantgericht, veelzijdig en intellectueel beroep is, dat men snel veel verantwoordelijkheden heeft, er verwacht wordt dat ze in teams kunnen werken en dat er een steile leercurve mogelijk is. In de ogen van starters is het ook een sector waarin goed te verdienen valt en een goede work-lifebalans mogelijk is, ook omdat de secundaire arbeidsvoorwaarden over het algemeen goed geregeld zijn.

Jurgen Schut, initiatiefnemer van Hieroo vanuit SeederdeBoer en ik vroegen ons af of de adviseurs van nu eigenlijk met andere verwachtingen over het adviesvak, hun rol en hun bijdrage in het vak stappen dan eerdere generaties. Waarbij we vooral benieuwd waren naar de motivatie om via consultancy bij te dragen aan het oplossen en voorkomen van de grote maatschappelijke vraagstukken. Het vormde de aanleiding voor een kleine inventarisatie. We stuurden een e-mail met een paar open vragen naar zowel de Hieroo-consultants als ACC-deelnemers maar ook naar een brede verzameling adviseurs uit ons netwerk die tot de ‘oudere’ generaties behoren. Dit alles in de wetenschap dat:

  • het geheugen van de respondenten soms met hen op de loop gaat omdat we achteraf aan betekenisgeving gaan doen.
  • we geen gevalideerde vragen stelden.
  • de selectie van de steekproef volstrekt willekeurig en zeker niet representatief was.
  • we ook niet over eenduidige codes beschikten om de antwoorden te coderen.
  • de indeling van de generaties ook willekeurig is gedaan.

We stelden vragen over de verwachtingen die men had over het vak, en de eigen bijdrage daarin, over hoe ze aan die verwachtingen kwamen en wat daarvan uitgekomen is.

Met wat voor verwachtingen  zijn de verschillende generaties adviseurs in het vak gekomen?

De senioren

Wat opvalt is dat de deze generatie de langste antwoorden geeft op de per e-mail gestelde vragen. We raken duidelijk een snaar die ze terugvoert naar het verleden.

Een van hen schreef: “Mijn oog viel in de zomer 1975 op twee vacatures. Bestuurssecretaris bij de NZR en junior organisatieadviseur bij het Nederlands Christelijk Instituut voor Volkshuisvesting (NCIV) in De Bilt. Ik merkte dat ik, zelf in een sociale huurwoning opgegroeid, een klik had met het fenomeen woningcorporaties.” Een duidelijke missie om een  bijdrage aan de samenleving te leveren.

Terwijl een ander schrijft: “(…) als ik reconstrueer hoe ik nu denk wat ik toen dacht kom ik op een allround soort van hulpverlener die met een koffer vol modellen de klant inzicht geeft in wat er aan de hand is en wat eraan te doen is. Een expert in organisatiestructuren met mooie rapporten in vlekkeloze kaftjes. Ik zag voor me hoe men bij de klant vol verlangen naar mijn wijsheid uit het raam keek terwijl ik parkeerde.”

Weer een ander was vooral door de inhoud gedreven. “Ik hoopte bij te dragen aan een structureel probleem. Samen met een projectteam nadenken over achterliggende oorzaken van het hoge verzuim en in de breedte kijken wat bij zou kunnen dragen aan de beïnvloeding ervan. En dat verzuim ook bezien vanuit arbeidsomstandigheden in brede zin, dus niet alleen naar verzuim als symptoom”

Nog een ander herinnert zich vooral de toch wat overweldigende indruk van de collega’s. “Ik keek met veel bewondering naar mijn eerste adviseurschap. Zag d’r ook wel tegen op met zoveel kennis en ervaring onder één dak.”

De jongste generatie

Als we dat vergelijken met de jonge Hieroo-consultants dan zien we dat dat laatste van alle tijden is. “Ik vond het best lastig om een voorstelling van de werkzaamheden te maken. Hierbij hoopte ik te mogen werken bij verschillende opdrachtgevers, sprak het sociale aspect van Hieroo mij aan en was ik blij dat ik nog mocht doorleren. Het “beangstigende” – maar dat is misschien wat zwaar – was dat je niet weet waar je aan begint en je toch met weinig tot geen ervaring ergens wordt ingezet. Dat geeft een bepaalde druk, omdat je je ook realiseert dat je net begint en nog geen bak aan ervaring meebrengt.”

Bij de Hieroo-consultants vinden we in hun reacties vaker verwijzingen naar het belang van werken aan complexe maatschappelijke opgaven, zoals een senior adviseur ook schreef. Die deed het op basis van eigen ervaringen. De jongere adviseurs meer op basis van ervaringen die ze al in hun studie meekregen. “Vanuit mijn MSc. Healthy Ageing Professional werd ik opgeleid om maatschappelijke, complexe vraagstukken op te lossen. Dit zat meer op het snijvlak van sociologie, antropologie, maar ook gezondheidszorg, (sociale & technische) innovaties. Hier ontwikkelde ik de interesse naar wat men beweegt om te veranderen als collectief. Vanuit deze achtergrond dacht ik te gaan werken in complexe vraagstukken, zonder duidelijke kop en staart.”

Zelfs -of misschien wel juist- dan, kiezen ze ervoor om aan lastige vraagstukken te werken. “De belangrijkste les is helaas ook een les die ik tijdens mijn master heb geleerd: ‘Nederland zit muurvast in een politiek, juridisch getouwtrek “het is allemaal een machtsspel”.’ En wat ik daarmee bedoel is dat ik hoopte dat je op basis van goede ideeën problemen kunt oplossen,. Echter, de praktijk is vaak dat de problemen niet echt het probleem zijn, maar dat met name veel problemen voortkomen uit (tegenwerkende) wetgeving en heel veel politiek.”

Of heel bondig geformuleerd als antwoord op de vraag ‘Waar keek je naar uit?’ was het antwoord:  “Grote complexe problemen oplossen”.

De ervaren professionals

De antwoorden van de meer ervaren adviseurs variëren, daarin lijkt het toeval een veel grotere rol te spelen. Iemand vertelt dat ze eigenlijk helemaal niet zo’n positief beeld had over het adviesvak. “Mijn beeld bij adviseurs was altijd dat ze vooral van de werkverschaffing waren: moeilijke vragen stellen, problemen naar boven brengen die er altijd wel zijn (geweest) en dan een ploeg collega’s naar binnen fietsen die het wel even komen oplossen…. Dat beeld is o.a. ontstaan door ervaringen met consultants/adviseurs bij bedrijven waar ik zelf gewerkt heb. Toen ik zelf in gesprek raakte met  Wielinq merkte ik dat er ook adviseurs zijn die echt behoefte hebben om meerwaarde te leveren. Die gedreven zijn om organisaties echt verder te helpen – door kritische vragen te stellen en als het nodig is te confronteren”.

Ze zijn vaak geïnspireerd door anderen en werken op basis van zelfkennis. Ik stond in mijn carrière voor de keuze: kies ik voor management in de lijn of kies ik voor een andere type rol die draait om ontwikkeling, coaching en verandering. Ik koos voor dat laatste, omdat dat past mijn karakter. Ik denk dat ik snel verveeld raak in een lijnfunctie. Ik houd van pieken en rustmomenten, van de afwisseling. Van een kop en een staart. Mijn toenmalige directrice kwam uit een rol als consultant en zag in mijn profiel de geschikte match met een soortgelijke rol. Ik keek tegen haar op en zij inspireerde mij.

Soms zijn ze op het juiste moment op de juiste plaats. Toen ik klaar was met studeren, ging ik werken in de horeca. En tijdens een bruiloft in Tsjechië werd ik gevraagd om mee te helpen met een klus die een zzp’er bij een hotelketen aan het doen was. Dat was mijn eerste kennismaking met het werkveld ”.

Toch komt ook bij hen de maatschappelijk meerwaarde weer tevoorschijn. “Het is al even geleden dat ik adviseur werd, in mijn eerste functie als junior adviseur Arbeidsvoorwaarden. Ik studeerde toen nog, maar kwam een jaar studiefinanciering “te kort” door een eerder gevolgde, niet afgemaakte, studie (psychologie). Ik heb toen mijn stage met deze functie (van 20 uur) gecombineerd. Ik zag het toen vooral als een mooie manier om af te studeren en werkervaring op te doen. Ik wist wel al lang dat ik het HR adviesvak in wilde omdat gedrag in organisaties mij fascineerde. Gemeenten waren voor mij onbekend, maar al gauw kwam ik erachter dat ik (ook al werkte ik in een bedrijfsvoeringsafdeling) wel echt van betekenis kon zijn, zowel intern, als indirect naar de stad”.

En hebben ze een sterke overtuiging dat het thema waarop ze adviseren van belang is. “Ik geloofde dat brandveiligheid een super belangrijk onderwerp was, onderkend was, dat  van dit veel beter moest.” Geloof in de inhoud is dus blijkbaar van alle tijden. Dat zagen we ook al bij de senior adviseurs.

Van waarde willen zijn

Adviseurs willen dus van waarde zijn. Het type bureau trekt wel een bepaald type jonge adviseurs aan, de Hieroo-populatie is geen doorsnee populatie. Zij kiezen bewust voor dit bureau. Ervaringen die we nog niet zo lang geleden opdeden bij een van de grote consultancy firms was dat de gesprekken over het adviseurschap niet gingen over ‘van waarde willen zijn’, maar uitsluitend over leaseauto’s en salarisschalen. En daarmee vallen ze al niet te typeren als de generatie die bewust kiest voor een organisatie die aan meervoudige waardecreatie doet, iets minder verdienen leek voor hen geen optie[1]. Ook de jonge consultants die aanwezig waren bij het Ten Have Jonge Honden diner willen allemaal van waarde zijn. Ze weten alleen niet zo goed wanneer ze van waarde zijn. En wat opvalt is dat de waarde steeds voor de klant gedefinieerd wordt en niet voor de samenleving[2].

Tegelijk zien we in onze eigen uitvraag dat lang niet alle adviseurs bij aanvang dachten te willen bijdragen aan een betere samenleving, maar uiteindelijk zijn er wel meer en meer consultants die dat met de loop der jaren wel steeds belangrijker zijn gaan vinden. Voor de ACC-deelnemers die deels ‘per ongeluk’ en ‘per toeval’ in het vak gerold zijn is het een relevant topic, en in hun actuele werkpraktijk ook.

Een vak in beweging

Het organisatieadviesvak is vanaf de start al een vak in ontwikkeling geweest. Er kwamen steeds andere disciplines aan boord, van ingenieurs, economen en sociale wetenschappers, naar ICT, marketing en communicatie. Al die veranderingen verwezen naar verschuivingen in het denken over wat waarde toevoegt. Maar het is door de jaren heen ook een vak geworden waarin keer op keer nagedacht wordt over -en soms gestreden om- de vraag ‘Wat is organisatieadvies?’

De meest gangbare en gebruikte definitie is die van de ICMCI. ”A consultant shall be defined as one who helps organisations to solve issues, create value, maximise growth and improve performance through the application of their knowledge, techniques and assets to provide objective advice, expertise and specialist skills which the organization may be lacking. This definition shall include those consultants who work alone as a singleton, as a partner or employee of a practice or firm and those who work as internal consultants in an organisation or government body whose primary purpose is not management consultancy”.

Het goede van de definitie is dat hij met de tijd is meegegaan wat de ontwikkeling van de ‘werkplek’ van de adviseur betreft. Je wordt niet enkel erkend in je rol als adviseur in een bureau, maar ook als zzp’er en als interne consultant. Maar er zijn een aantal elementen in de definitie waar opmerkingen over te maken zijn.

  • De focus op de organisatie als entiteit.
  • Het maximaliseren van groei als een van de doelen.
  • De objectiviteit van het gevraagde advies.

Adviseurs willen niet alleen van waarde zijn, door waarde toe te voegen aan organisaties maar aan de gehele samenleving. De meeste vraagstukken gaan ook over de grenzen van de organisatie heen, en de grote maatschappelijke vragen liggen in het midden. Ze zijn van niemand en dus van iedereen. Dat vraagt om een verandering van perspectief van, de organisatie naar de organisatie in het ecosysteem. En, in het verlengde daarvan, om het balanceren van belangen, waarbij het verlangen naar de groei van de ene organisatie weleens suboptimaal zou kunnen zijn voor het geheel. En dat vraagt dus weer om stelling nemen, of anders geformuleerd, om normatieve professionaliteit, wat haaks staat op die ‘objectiviteit’ die toch altijd al een ingewikkeld concept was. Objectiviteit bestaat niet! Net zo min als zuivere besluitvorming. En bewustzijn daarvan maakt dat een concept als fair proces, en stakeholdermanagement waarin alle belangen meegenomen worden, steeds belangrijker.

Toch is opvallend dat in een artikel dat jonge professionals kan helpen om een keuze te maken voor een bureau[3] in het kopje ‘reputatie en imago’ er wel verwezen wordt naar MVO maar daartoe ook rekent of het bureau door schandalen negatief in het nieuws is geweest.  Speciale aandacht voor de vraag of een bureau zelf meervoudige waardecreatie als integraal deel van de organisatie heeft (CSV) zou passender zijn in de typering van de bureaus, die nu vooral groot/internationaal tegenover klein plaatst.

Hoe blijken de verwachtingen uit te pakken?

Een deel van de bevraagden gaat in op de vraag wat er uitkwam van de verwachtingen.

“Als 28-jarige, nu in een eerste opdracht, stelde ik mij voor dat ik ‘meer extern zou blijven’ dan ik nu beleef. Ik ben sneller deel van het team dan ik had verwacht.”

“Ik had verwacht meer met mijn eigen team te spreken en minder met directeuren en andere leidinggevenden. De werkelijkheid is dat ik de hele organisatie spreek, op een laagdrempelige en professionele manier. Daarin ben ik minder zenuwachtig dan ik had verwacht.”

”In de praktijk merk ik dat het lastig is om als buitenstaander echt naast de staande organisatie te gaan staan en samen aan de slag te gaan. Er blijft toch afstand. Maar ik zie en ervaar wel echt dat je zeker veel meerwaarde kunt leveren als adviseur; juist doordat je met een frisse blik kijkt, intern niets te verliezen hebt en dus kritisch kunt zijn, en een brede ervaring bij verschillende organisaties meebrengt.”

In deze eerste drie verwachtingen zien we denk ik ook het verschil tussen bureaus terug. De eerste twee zijn van Hieroo-adviseurs die vaker meerdere dagen per week bij de klant zitten. De derde van een adviseur van een ander bureau, die aan meerdere opdrachten tegelijk werkt en dus minder bij de klant is, in tegenstelling tot eerder toen ze intern werkte.

“Iets wat met name veranderde is de realisatie dat heel veel mensen in dit vak zeer sociaal vaardig zijn en dat er heel erg gefocust wordt op ‘soft skills’. Iets wat vanuit mijn opleiding (change management & consultancy) wel naar voren kwam, maar wat ik niet verwachtte omdat ik tijdens mijn bachelor in een iets meer analytische/bètahoek zat en daar eigenlijk meer rationaliteit als hoofdmodus werd gekozen bij het oplossen van problemen.

“Ik denk dat ik in het begin nog wel meer in de “maakbaarheid” geloofde van organisaties, dat beeld heb ik later losgelaten.”

“Ik had veel gehoord en gelezen over advieswerk, waaruit ik beelden van “hard werken”, “lange dagen”, “up or out”, e.d. meekreeg. De eerste jaren hielden die beelden stand maar gaandeweg leerde ik wel dat veel van die beelden overtrokken waren en door de prettige feedback van collega’s verdwenen die beelden vervolgens ook.”

En in deze laatste drie citaten zien we vooral de ontwikkeling van de adviseur door de jaren heen terug. Je komt in het vak op basis van een studie, je ontwikkelt je daar eerst in breed, waardoor de specialisatie soms naar de achtergrond verdwijnt, om later weer opgepakt te worden. Maar ook de beelden over organiseren en je invloed als adviseur veranderen in de eerste jaren, zoals het tweede citaat laat zien, zoals het afbrokkelen van het idee van maakbaarheid. En de laatste opmerking laat iets zien van het veranderende beeld als je eenmaal bij een bureau werkt.

Conclusie

Op basis van dit beperkte onderzoekje kunnen zeker geen conclusies over alle adviseurs in Nederland getrokken worden. Maar als we naar onze steekproef en onze praktijk kijken dan zien we dat:

  • maatschappelijke betrokkenheid en geloof in -en het belang van- het thema van alle tijden is.
  • de context van waar je komt werken er toe doet in het van waarde voor de samenleving willen zijn.
  • de mate van onzekerheid voor adviseurs nieuw in het vak ook van alle tijden is en daarmee ook de drive om permanent bezig te zijn met de professionele ontwikkeling.

Jurgen Schut, directeur van Hieroo en Marguerithe de Man praten door over de verwachtingen van adviseurs over het vak in deel 1 van de podcastserie ‘Nieuw in het vak’. In deel 2 van dit tweeluik komen we terug op onze bevindingen in de podcast.

[1] https://www.nationaleonderwijsgids.nl/hbo/nieuws/50547-verwachtingen-en-ervaringen-studenten-en-starters-omtrent-eerste-baan.html

[2] https://www.consultancy.nl/nieuws/20994/jonge-consultants-in-gesprek-over-rollen-in-het-adviesvak-en-ontwikkeling

[3] https://www.consultancy.nl/carriere/adviesbureau-kiezen


Delen:

Meer lezen

alle posts

Nieuws Kelly is sinds 1 januari 2023 onderdeel van het landelijke leiderschapsteam als Lead Impact. Dankzij de ontwikkeling van Kelly én Hieroo kunnen we nog meer inhoud geven aan het professionaliseren van de organisatie en realiseren van onze missie.

Agenda Hét festival waarin jij een kijkje neemt in jouw toekomst! Voor iedereen die aan het afstuderen is of minder dan 2 jaar werkervaring heeft, en kennis wilt maken met het Consultancy Traineeship van Hieroo en SeederdeBoer.

Blog Met verhuizen naar een ander land, komt veel op losse schroeven te staan. Maar bovenal is het een leerzame ervaring. In deze blogreeks wil ik graag de lessen delen die ik hier opdoe en de gebeurtenissen beschrijven die mij het meest bijblijven.

Cookie toestemming
Wij gebruiken cookies op onze website, voor meer informatie lees ons privacybeleid.
Instellen
Functionele cookies: deze cookies zijn nodig voor een goed werkende website
Analytische cookies: deze cookies worden gebruikt om bezoekers de best mogelijke ervaring te geven op onze websites