Leefbaarheid voorbij het beton in de Haagse Binckhorst en de Schilderswijk

De fysieke transformatie van een wijk is vaak goed zichtbaar: nieuwe gebouwen, verbeterde infrastructuur en meer groen. Maar hoe zit het met de sociale kant van leefbaarheid? Hoe zorgen we ervoor dat nieuwe woongebieden niet alleen aantrekkelijk zijn qua vormgeving, maar ook plekken worden waar bewoners zich verbonden en prettig voelen? In dit artikel kijken we naar de Binckhorst, een wijk waar fysieke ontwikkeling centraal staat, en de Schilderswijk, waar de nadruk de afgelopen jaren vooral lag op sociale cohesie en gemeenschapsvorming. Deze wijken kunnen veel van elkaar leren. Initiatieven zoals Asset Based Community Development (ABCD) spelen hierbij een belangrijke rol.

De Binckhorst groeit, nu de verbinding nog

Op een steenworp afstand van het centrum van Den Haag ligt de Binckhorst, de wijk waar ook het kantoor van Hieroo Den Haag/Leiden is gevestigd. Vanuit onze grote ramen kijken we uit op industriële gebouwen en bouwkranen. Maar achter dit robuuste uiterlijk schuilt een wijk in transitie. Het voormalige bedrijventerrein verandert langzaam in een levendige wijk waar bewoners zowel kunnen wonen als werken. Hierbij wordt er een nadruk gelegd op duurzaamheid en groen in de wijk. Sinds 2016 wordt het bedrijventerrein geleidelijk getransformeerd. Maar is een fysieke transformatie genoeg?

De sociale aspecten van leefbaarheid, zoals ontmoetingsplekken, gemeenschapsinitiatieven en sociale veiligheid, lijken nog onderbelicht. Uit onderzoek blijkt dat meer dan de helft van de bewoners in de Binckhorst eenzaamheid ervaart, waarvan 18% zelfs ernstig eenzaam is. Daarnaast geeft 66% van de bewoners aan dat er onvoldoende ontmoetingsplekken zijn, terwijl 64% vindt dat er te weinig activiteiten in de wijk zijn. Ruim de helft (52%) ervaart de Binckhorst niet als een hechte buurt. Met andere woorden, de verbinding en het gemeenschapsgevoel zijn er nog niet en sociale initiatieven zijn hoognodig!

Wijkkracht in de Schilderswijk

De Schilderswijk, eerder ook wel de “probleemwijk” van Nederland genoemd, heeft de afgelopen jaren naast de fysieke ontwikkeling veel sociale initiatieven ingevoerd. Met de hoop de sociale cohesie en leefbaarheid te verbeteren. Zo maken ze gebruik van de inzet van bewonersorganisaties en buurthuizen waar mensen kunnen samenkomen voor een simpel kopje koffie of een leuke activiteit. Er wordt ook extra aandacht besteed aan jongeren, zodat ook zij actief betrokken worden bij hun wijk. Vrouwenemancipatie is ook een thema wat gestimuleerd wordt. En alsof dat nog niet genoeg was…

Zijn er ook programma’s gericht op vergroening en veiligheid in de buurt en culturele integratie. Een mooi voorbeeld hiervan is de “Culturele Wasstraat”, een initiatief waarbij politieagenten kennismaken met lokale culturele instellingen om meer begrip te krijgen voor elkaar. Met als einddoel om de relatie tussen de politie en de wijkbewoners te verbeteren. Dankzij dit soort initiatieven is het gemeenschapsgevoel in de Schilderswijk versterkt.

Ondanks dat de wijk nog steeds uitdagingen ervaart, kan de Binckhorst wel iets opsteken van de lessen die daar geleerd zijn. De Schilderswijk neemt de sociale leefbaarheid namelijk serieus en investeert erin. We moeten natuurlijk voorkomen dat de Binckhorst onbedoeld uitgroeit tot een wijk met veel criminaliteit en weinig veiligheid en gemeenschapsgevoel. Daarom zou het mooi zijn als de Binckhorst ook investeert in de sociale leefbaarheid.

Samen sterker met Asset Based Community Development

Een aanpak die hierop aansluit is Asset Based Community Development (ABCD). Dit is een methode waarbij de focus ligt op de kracht en talenten binnen een gemeenschap, in plaats van op de problemen. Er wordt een shift gemaakt van het zien van problemen (die er ook gewoon echt zijn) naar het zien van kansen en mogelijkheden. Deze bottom-up benadering maakt gebruik van: individuele vaardigheden, informele netwerken (verenigingen), formele instellingen (zoals overheden en scholen), plaatsgebonden middelen (zoals land en gebouwen), en de verbindingen tussen mensen. Veel “probleemwijken” zoeken hulp van buitenaf. Terwijl de ABCD-methode zich juist richt op de interne krachten van een wijk en hoe deze versterkt kunnen worden.

Hoewel ABCD geen kant-en-klare oplossing biedt voor alle uitdagingen, kan het wel bijdragen aan een sterker gevoel van samenhorigheid en meer onderlinge samenwerking. Doordat de nadruk ligt op wat bewoners zelf kunnen en willen doen, voelen ze zich meer betrokken bij hun wijk. Ze steken samen de handen uit de mouwen en krijgen zo meer oog voor hun buurt én voor elkaar. In de Schilderswijk zijn hier al elementen van terug te zien: buurtorganisaties en bewonersinitiatieven spelen een sleutelrol in het versterken van de sociale cohesie. Zo zijn er maar liefst 16 wijk initiatieven! Door deze aanpak ook in de Binckhorst toe te passen, kunnen bewoners zelf bijdragen aan een sterker gemeenschapsgevoel en wordt sociale leefbaarheid vanuit de wijk zelf gestimuleerd.

Dus… leefbaarheid gaat verder dan alleen mooie gebouwen

Fysieke vernieuwing is niet genoeg om een wijk leefbaar te maken. Leefbaarheid zit ook in het gevoel van gemeenschap met de mensen in je omgeving. De ABCD-methode kan ingezet worden om dit gevoel te versterken. Natuurlijk is het niet een losstaande oplossing, maar een manier om anders naar sociale leefbaarheid te kijken. De kracht van de wijk leidt tot een pracht van een wijk.