posts

door

Op veldwerk in je eigen organisatie: wat consultants van antropologen kunnen leren 2

Op veldwerk in je eigen organisatie: wat consultants van antropologen kunnen leren

> |  14 september 2022
Als Jonge Consultant bij Hieroo ben je gewend om met mensen te werken vanuit allerlei verschillende studierichtingen. Dit is niet alleen leuk en leerzaam, maar maakt ook dat inspiratie en input voor het consultancyschap soms uit onverwachte hoek kan komen.

Zo heeft Marije bijvoorbeeld antropologie gestudeerd. Voor haar scriptie onderzocht ze de percepties van veiligheid onder burgers in Kaapstad. Toen ze tijdens haar onderzoek dagelijks meeging op patrouille met de lokale buurtwacht door de straten van de Kaapse suburbs, had ze nog nul besef waar ze zich drie jaar later zou bevinden: middenin een consultancy-traineeship bij Hieroo.

Hoewel minder ver van huis, legde Janne een vergelijkbare reis af. Tijdens de studie cultuurwetenschappen werd zij ondergedompeld in de wereld van artistieke antropologische onderzoeksmethoden, en bevond zij zich wekenlang met pen en blocnote tussen de creatievelingen en cultuurpioniers van Utrecht.

Hoe kom je met een antropologische achtergrond in de consultancy terecht? Sterker nog: waarom komt deze achtergrond juist uitstekend van pas bij het begeleiden van organisatieveranderingen? Laat ons je meenemen in de wereld van culturele en corporate antropologie.

Klassieke culturele antropologie
Antropologie (van het Griekse ‘anthrōpos’, mens) betekent letterlijk studie of wetenschap van de mens. Antropologen willen weten hoe mensen overal ter wereld door het aangaan van sociale relaties op heel verschillende manieren vorm en betekenis geven aan hun leefwerelden. Die manieren uiten zich in de vorm van gedrag, symbolen en rituelen. Culturele antropologie bestudeert de culturele diversiteit van de mens en de onderlinge verschillen én verbanden tussen uiteenlopende samenlevingen. Die verschillen namelijk overal ter wereld van elkaar. Heb je bijvoorbeeld te maken met een paternalistische (vader is hoofd van het gezin) of een maternalistische (moeder staat aan het hoofd) gemeenschap? Maar ook: is monogamie de norm? In Westerse samenlevingen is dat bijvoorbeeld wel het geval, te verklaren door onze christelijke voorgeschiedenis. In veel samenlevingen is het echter lange tijd heel anders geweest.

Terugkijkend naar het begin van de antropologische onderzoeksdiscipline, worden de allereerste antropologen vaak armchair antropologists genoemd: witte mannen die vanuit het comfort van hun eigen fauteuil grote verhalen opschreven over verre volken die ze nog nooit hadden ontmoet. Rond 1900 kwam daar verandering in en trokken antropologen eropuit om maanden, soms jaren met deze voor hen vreemde volken samen te leven. Sinds de jaren negentig van de vorige eeuw zoeken antropologen het steeds dichter bij huis, en worden ook groepen in de directe leefomgeving bestudeerd. Ook de manier waarop er binnen de antropologie naar cultuur wordt gekeken heeft een ontwikkeling doorgemaakt. Een cultuur werd lange tijd gezien als een afgebakende, statische verzameling van gebruiken van een groep of samenleving. Antropologen en andere sociale wetenschappers zijn echter tot inzicht gekomen dat lang niet elke groep mensen zijn eigen afgebakende cultuur heeft. Er wordt nu eerder gesproken over culturele tradities, vaak in de vorm van aanwijsbare gebruiken, kennis en ideeën.

“Culturele antropologie bestudeert de culturele diversiteit van de mens en de onderlinge verschillen én verbanden tussen uiteenlopende samenlevingen.”

Maar hoe kan je een lastig grijpbaar fenomeen als ‘cultuur’ wetenschappelijk vatten? Een van de meest gebruikte onderzoeksmethoden binnen de antropologie is de participerende-observatie methode. Hierbij neemt de onderzoeker zélf deel aan de samenleving of groep die bestudeerd wordt, maar wisselt deze participatie of met (momenten van) observatie. Bevindingen worden genoteerd en die ‘notities’ dienen als jouw onderzoeksdata (afbeelding 1). Als antropoloog ben jijzelf dus één van de belangrijkste instrumenten van onderzoek. Door als onderzoeker deel te nemen in de ervaringen, gedrag, gevoelens en denkbeelden van de onderzochten, vergaar je rijkere data en ben je in staat de motieven van het handelen beter te achterhalen. Een van de gevaren is wel dat het als participant moeilijk is om afstand te nemen en je je hierdoor mogelijk te sterk gaat identificeren met de onderzoeksgroep; de onderzoeker is ‘going native’.

Op veldwerk in je eigen organisatie: wat consultants van antropologen kunnen leren

Corporate antropologie
We horen je denken: wat heeft dit voor toegevoegde waarde binnen mijn eigen organisatie? Zoals gezegd, zoeken antropologen hun object van studie steeds vaker dichter bij huis. Zo werd begin deze eeuw de organisatieantropologie (of corporate antropologie) geboren. Dit is een tak van de antropologische discipline waarbij antropologische begrippen worden toegepast binnen organisaties.

Vaak worden organisaties gezien als statische, strategisch geplande en rationele entiteiten met bepaalde doelen die de leden van die organisatie kunnen bereiken. Organisaties zijn echter ook gewoon groepen mensen die samen dagelijks hun eigen normen, waarden, gevoelens en gedachten meenemen naar het werk. Organisaties ontwikkelen hun eigen rituelen, talen en interpersoonlijke relaties (afbeelding 2). Binnen de corporate antropologie staan deze aspecten van een organisatie centraal. Het boek The Corporate Tribe, door corporate antropologen Danielle Braun en Jitske Kramer, dient hier als behulpzaam handvat voor de nieuwsgierigen onder ons. Vragen als: ‘hoe regelen we het met elkaar?’ ‘Wie bepaalt wat er gebeurt?’ ‘Hoe kijken we naar anderen?’ ‘Hoe onderhouden en beheren we relaties?’ zijn vragen binnen de corporate antropologie centraal staan.

Op veldwerk in je eigen organisatie: wat consultants van antropologen kunnen leren 1

Een manier om deze vragen te kunnen beantwoorden is het afwisselende gebruik van het insider- en outsiderperspectief: een manier van kijken naar organisaties die consultants soms bewust – maar  vaak onbewust – al inzetten. In opdracht van een klant maken ze enerzijds deel uit van die specifieke organisatie en leren de taal, rituelen, normen en waarden van deze organisatie kennen. Anderzijds is het bij strategische opdrachten vaak essentieel om óók goed te kunnen uitzoomen: dit wordt binnen het klassieke adviestraject ‘beeldvormen’ genoemd. Door als ‘outsider’ naar een organisatie te kijken, vallen bepaalde dingen veel meer op dan wanneer je al lange tijd in de organisatie meedraait.  Dit continue in- en uitzoomen hebben consultants zich vaak al eigen gemaakt, maar door deze skill ook vanuit een antropologisch perspectief in te zetten kunnen zij beter begrijpen  wat zich écht afspeelt binnen de dynamiek van een organisatie.

Wat neem je morgen mee naar je eigen organisatie?

  • Op iedere werkvloer zijn veel antropologische begrippen terug te vinden. Benieuwd welke je terug kunt vinden in je eigen organisatie? Stel jezelf dan de volgende vragen:  Wat zie/hoor/ruik/voel/denk ik als ik om me heen kijk?
  • Wat betekent dit voor de manier waarop deze organisatie betekenis geeft aan onderdeel X? (Vul in: interpersoonlijke relaties, leiderschap, vergaderingen, …)

Kijk eens met een antropologenbril naar je eigen organisatie!


Delen:

Meer lezen

alle posts

Blog Goed en groen idee? Kom op ermee! De wereld heeft meer dan ooit behoefte aan innovatieve en creatieve entrepreneurs. Ben jij dit? Dan helpen we je graag een handje!

Blog Als samenleving hebben we te maken met complexe problemen. Daar kan de overheid een belangrijke rol in spelen. Het woord participatie is hierin een sleutelbegrip. Maar wat is het belang van participatie en wat gebeurt er momenteel in Den Haag?

Blog Zingeving, betekenis geven, waarden toevoegen. Woorden die ik vaak om mij heen hoor. Ze worden als reden genoemd voor een baanwisseling, vrijwilligerswerk, vaker afspreken met dierbaren of meer te lezen in plaats van scrollen op je telefoon. Heeft Dirk de Wachter gelijk? Zijn wij genoodzaakt om zin te geven in ons leven? En hoe belangrijk is zingeving dan in je werk?

Cookie toestemming
Wij gebruiken cookies op onze website, voor meer informatie lees ons privacybeleid.
Instellen
Functionele cookies: deze cookies zijn nodig voor een goed werkende website
Analytische cookies: deze cookies worden gebruikt om bezoekers de best mogelijke ervaring te geven op onze websites