Wat is circulair bouwen nou eigenlijk? En waarom is het zo belangrijk?

Wat is Circulaire Economie? 

Circulaire Economie is een economisch principe: materialen hebben een bepaalde waarde, en deze waarde moet worden behouden. Dit geldt voor elke materialenstroom: niet alleen staal en hout, maar ook de rubberen Barbie van je nichtje. Dus in plaats van die Barbie kopen en na gebruik weggooien, zorg je dat de Barbie bijvoorbeeld aan een buurjongen wordt gegeven. Op die manier behoudt je de waarde van de Barbie. Zo verminder je de afvalstapel en hoeven we minder te graven naar kostbare grondstoffen.  

Voor circulariteit wordt vaak de R-ladder gebruikt: een ladder waarmee verschillende verwerkingsmanieren zijn ingedeeld van de beste (hoogwaardige) naar de slechtste (laagwaardige) manier van verwerken. De Barbie aan je buurjongen geven is bijvoorbeeld beter dan de Barbie bij het plastic afval gooien of versmelten. Op deze wijze kunnen we bepalen welke manier van verwerking het beste is. 

Het belang van een Circulaire Economie is groot: hergebruik van grondstoffen vermindert broeikasgasuitstoot en beschermt onze mooie natuur. Circulariteit is extra van belang in de woningbouwsector. De bouwsector gebruikt namelijk de helft (!!) van alle materialen die we in Nederland gebruiken. Dit is heel logisch, want gebouwen zijn nou eenmaal vrij groot. Maar om even een beeld te schetsen: de bouwsector verbruikt dus meer materialen dan de plastic verpakkingen uit de supermarkt en de dozen van alle pakketjes die worden verstuurd met PostNL bij elkaar. Kortom, de dakpannetjes hergebruiken – en gebouwen zelf hergebruiken in plaats van slopen – is zéér gewenst.  

Maar wat is dan een circulair gebouw? 

Traditioneel gezien wordt een gebouw gemaakt met bijvoorbeeld beton, glasvezel isolatie en MDF platen. Om een gebouw circulair te maken, worden meestal op drie manieren veranderingen aangebracht. Allereerst wordt het ontwerp zó gemaakt dat er minder materialen worden gebruikt en dat het gebouw langer meegaat. Op lange termijn krijg je dan dus minder uitstoot. Daarnaast zijn de materialen vaak anders: in plaats van vervuilend beton is er een voorkeur voor hergebruikte materialen (dus bijvoorbeeld het raamkozijn uit een gesloopte flat) en bio-based materialen (materialen die je opnieuw kan groeien, zoals hout). Tot slot zijn er wat overige overwegingen, bijvoorbeeld over hoe gezond de materialen zijn. Een ‘toxisch’ gebouw kan simpelweg niet gebruikt worden. 

Dat gezegd hebbende, is er vaak niet echt consensus onder circulariteit experts. Tijdens mijn afstuderen heb ik experts van verschillende organisaties geïnterviewd, en allemaal werkten ze met hun eigen definities. Ikzelf heb gewerkt met maar liefst 16 verschillende strategieën. En allemaal leiden ze tot een gebouw wat minder CO2 uitstoot heeft.  

Maar waarom bouwen we dan niet alles circulair? 

Helaas zitten er een heleboel haken en ogen aan circulair bouwen. Zo moeten bijvoorbeeld de brandveiligheid en gezondheid van de bewoners gewaarborgd worden. Het is nou eenmaal niet heel veilig om een hele grote markthal helemaal van hout te maken. Daarnaast is logischerwijs de financiële prikkel enorm belangrijk. Vaak zijn de meerkosten voor een circulair gebouw een doorslaggevende overweging en wordt er een ‘normaal’ gebouw gemaakt omdat dat simpelweg goedkoper is. Gelukkig zijn er al een heleboel partijen aan het kijken naar hoe dat anders kan. Zo heeft Copper8 met onder andere Arcadis en Ex’tax samengewerkt om te kijken naar een belastingverschuiving. Ze keken wat er gebeurt als we zó aan de belastingknoppen draaien, dat circulair bouwen goedkoper wordt dan traditioneel bouwen. En wat blijkt: als je de arbeidsbelasting verlaagt en de materiaalbelasting verhoogt, dan wordt circulair bouwen wel degelijk aantrekkelijker. 

Ook zijn er al prachtige voorbeelden van hoe het wel kan. Zo is er voor de gemeente Voorst door Architectenbureau de Twee Snoeken een nieuw gemeentehuis ontworpen met een gevel van kalkhennep en wekt het gebouw meer energie op dan het verbruikt! Of neem het gebouw Circl in Amsterdam, wat volledig afgebroken en weer opgebouwd kan worden met minimaal bouwafval. Veelbelovende en inspirerende projecten, die laten zien hoe het wél kan.