Win-win in Hornhuizen: actiegericht advies over jongerenhuisvesting

We verbleven in Wongema: een buurthuis en werkpension met een sterke band met de omgeving. Kartrekker van Wongema is Wilbert van de Kamp. Via Wilbert werd al snel een win-win duidelijk: als wij naar Wongema komen en willen leren, kunnen we vast ook direct bijdragen aan een lokaal en complex vraagstuk. In dit artikel nemen we je mee in de bevindingen en uitkomsten van de 1,25-daagse.  

Probleemstelling: jongerenhuisvesting  
Het dorpje Hornhuizen ligt in de gemeente Het Hogeland. Dit is een samengevoegde gemeente, waarin – met name bij de gemeente en woningbouwcorporaties – het idee leeft dat het een krimpgemeente is waar jongeren niet meer willen wonen en naar de stad zullen trekken. Door die gedachte is er nauwelijks woonruimte voor starters beschikbaar, terwijl er wel degelijk jongeren op zoek zijn. Als er woningen beschikbaar komen, zijn er “rijke westerlingen” die op deze huizen overbieden. Jongeren uit het gebied kunnen dat soort bedragen niet op tafel leggen. Bovendien blijven ouderen langer in hun (te) grote huizen wonen, in verband met vergrijzing en geen mogelijkheden tot doorschuiven naar een gepaste woonruimte.   

Ter voorbereiding op de 1,25-daagse hebben we ons ingelezen door middel van de lokale woonvisie, artikelen uit regionale media en resultaten van een recente enquête onder jongeren uit de omgeving. Zo waren we voor aanvang al goed op de hoogte van de situatie van de betrokkenen, en konden we bij aankomst in Hornhuizen gerichte vragen stellen. 

Oplossingsgericht denken én doen  
We zijn te werk gegaan volgens de Theory U methode. Theory U is een model om maatschappelijke veranderingen teweeg te brengen. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar het probleem dat opgelost moet worden, maar ook naar je eigen intenties en rol in die verandering. Het proces verloopt door middel van een diepgaande beweging: de letter U. Het zoeken naar verbinding gebeurt heel bewust: met de doelgroep, stakeholders in het systeem en onze (onder)bewuste zelf.  

Als we van linksboven in de U naar beneden bewegen richten we ons op het maken van verbinding met het vraagstuk, de doelgroep en het systeem rondom het vraagstuk dat zich buiten onze eigen belevingswereld bevindt. Aan de onderkant van de U richten we ons naar binnen, en luisteren naar onze intuïtie, gevoelens en intrinsieke motivatie. Wanneer we ons van onder naar rechtsboven in de U bewegen maken we ruimte om de nieuwe toekomst vorm te geven.  

Tijdens de 1,25-daagse hebben we collectief de beweging van de U doorgemaakt. Op donderdagavond was Suus – een jongere uit het dorp – aanwezig om ons te vertellen over haar woonsituatie in een tiny house in de tuin van haar ouders. In de toekomst zou zij echter haar eigen plekje willen hebben in de omgeving van Hornhuizen. Hier zijn we met elkaar over in gesprek gegaan. Andere stakeholders uit de omgeving, zoals experts vanuit de gemeente en afvaardiging van Stichting Roemte, sloten op vrijdag aan. Ook gingen we langs bij inwoners thuis om in gesprek te gaan en om dit verhaal vanuit verschillende perspectieven te belichten. Deze dag hebben we gebruik gemaakt van onze collectieve kennis en ervaring in luisteren en het begrijpen van complexiteiten en synthese.  

Hoe hebben we lokaal impact gemaakt? 
Uit de gesprekken met de stakeholders konden we negen blokkades identificeren:  

• (Onrealistische) woonwensen van jongeren; 
• Wij – zij denken (kijken naar verschillen in plaats van overeenkomsten); 
• De gemeente is groot en onbereikbaar; 
• Iedereen wacht op elkaar (er is geen actiegroep); 
• Sterke dorpsidentiteit (geen flexibiliteit); 
• Geen goede bewonersbegeleiding; 
• Vraag en aanbod (van woningen in de gemeente) zijn niet zichtbaar,  
• Betrokkenen ontmoeten elkaar niet in het echt (en doen dus aannames); 
• In hetzelfde stramien blijven denken.  

We gingen uit elkaar in kleinere groepjes om gericht aan de slag te gaan. Met bovengenoemde belemmeringen in kaart hebben we bijpassende oplossingen ontwikkeld. Deze oplossingen werden ontwikkeld in de vorm van prototypes: eerste modellen van een product of dienst.  

Aan de hand van diverse werkvormen werkten we met deze proefschetsen toe naar verfrissende ideeën. Hierbij kregen we de uitdaging mee om te adviseren met botte eerlijkheid: een goed advies mag namelijk wel voor wat vonken en vlammen zorgen. We brachten de volgende oplossingen naar voren, elk aansluitend op de belemmering zoals eerder in kaart gebracht: 

• Met een tourbus langs alternatieve woonplekken voor jongeren; 
• Een inhoudelijke en gezellige open huizen dag om inzicht en begrip te krijgen in onderlinge woonsituaties, en samen na te denken over oplossingen; 
• Een driehoeksessie met de gemeente om input te verzamelen van bewoners en ambtenaren, waarin duidelijk wordt op welke factoren het vraagstuk schuurt en hoe common ground gevonden kan worden; 
• Een “huus voor Suus“ waarbij één kartrekker en één jongere elkaar vinden om een huis te (ver)bouwen, en dit succesverhaal vervolgens te delen; 
• Herbestemming van bestaande bouw, bijvoorbeeld door leegstaande schuren om te bouwen tot woonruimte; 
• Een wandeling met bewoners en experts uit de gemeente om verbinding te creëren en kennis over te dragen; 
• De lokale kennis samenbrengen in een Kwartiermaker Wonen om vraag en aanbod te matchen; 
• Kleine houten huisjes met daarin profielen van jongeren en hun woonwens om het vraagstuk zichtbaar te maken en inwoners uit te nodigen om contact met elkaar op te nemen; 
• Out of the box denken: een groot huis opkopen met een groep van vijf jongeren om de woning te delen.  

Op vrijdagmiddag hebben we deze oplossingen getoetst aan de inwoners, waarbij eerlijkheid en directe feedback voorop stond. Realistische actiegerichtheid was het uitgangspunt, zodat inwoners direct aan de slag zouden kunnen na ons vertrek. Zo werd er een boer gebeld of hij nog een lege schuur beschikbaar had, en namen we contact op met experts vanuit de gemeente om te horen hoe zij over de ideeën dachten. De oude kerk werd omgetoverd tot pitchvloer, en na het verbeteren van onze prototypes mochten we de eindresultaten presenteren aan de dorpsbewoners.  

Deze oplossingen zijn gebundeld en achteraf gedeeld met Wilbert en de jongeren uit Hornhuizen. Een vernieuwende blik op de woonproblematiek in Hornhuizen en omgeving/gemeente Het Hogeland; maar ook concrete actiepunten waar de bewoners nu mee aan de slag gaan. Zodoende hebben we een geslaagde 1,25-daagse gehad!