Laat de Tricksters de verhalen veranderen

’De mens door zijn ontwikkeling is, genoodzaakt om zin te geven 

Dat is nodig voor het bestaan, wij kunnen niet leven zonder zin 

Dat is mijn gedachte, hè’’ 

– Dirk de Wachter  

De plek waar ik zingeving vind 
Het afgelopen jaar heeft zingeving voor mij betekenis gekregen door te werken en bewegen tussen de systeem- en leefwereld. Tussen de wereld van instituten, bureaucratie, regels en de plek waar de mensen (patiënten, studenten, bewoners, etc.) rondlopen. Werelden waarin processen, belangen, politiek en aannames elkaar ontmoeten, samen ronddansen en elkaar weer afstoten. Hoe maak je daarin als individu de stap van ego (het ik) naar eco (de omgeving om je heen)? Oogkleppen af, met elkaar in contact komen en luisteren naar je omgeving. Ik geloof dat precies daar, op die plek, veel zingeving voor ons klaarligt. 

Alert! 
Vast een waarschuwing. Want of Dirk de Wachter gelijk heeft of niet; bewust nadenken over zingeving in je leven kan je behoorlijk bezighouden en soms frustreren. Met Hieroo willen we werken aan een betere stad van morgen in het hier en nu. Daar zit voor mij veel zingeving in. Tegelijkertijd frustreert het. Want hoe praten we over complexe sector overstijgende dilemma’s en bijbehorende onzekerheden als je zelf onderdeel van het systeem bent? Ik probeer te zeggen. We willen helpen veranderen. Systemen beïnvloeden. De systeem- en leefwereld dichterbij elkaar brengen. Maar komen helaas niet altijd in contact met mensen die ons verhaal aanhoren en denken; met jullie moeten we samenwerken. 

Verhalen veranderen 
Systemen rusten op systemen. Systemen rusten op verhalen. Kees Klomp heb ik eerder horen zeggen: “Om een systeemverandering te bewerkstelligen, heeft het geen enkele zin om symptomen van dat systeem te bestrijden; noch om tegen het systeem te ageren of protesteren. Het systeem kan/zal alleen veranderen als we het verhaal wat daaraan ten grondslag ligt – het verhaal wat het systeem veroorzaakt – veranderen.” Dat klinkt simpel en behoorlijk ingewikkeld tegelijk. Want hoe verander je een verhaal wat ten grondslag ligt aan zeer ingewikkelde vragen? Spoiler: want helaas, als we dat antwoord hadden klaarliggen dan waren de volgende vragen niet meer zo complex. 

Ingewikkelde vragen 
Tekorten in het onderwijs, toenemende armoede, groeiende gezondheid verschillen, een uitdagende energietransitie en vastgelopen zorgsystemen. Ik kan ze aanwijzen, begrijp dat het complexe vragen zijn en ik voel mij aangesproken om verantwoordelijkheid te nemen om systemen… uh ik bedoel de verhalen die eraan ten grondslag liggen te veranderen. Die zingeving ervaar ik en met vallen en opstaan kom ik daaraan toe. Gepaard met frustratie en inspiratie die als een ouderwetse kapitalistische conjunctuur elkaar afwisselen. 

Gewoon je laptop dichtklappen 
Als ik vanuit Hieroo ergens aan tafel zit dan raken we soms de maatschappelijke onderwerpen zoals hierboven beschreven. Dan wordt de urgentie echt gevoeld dat de dingen anders moeten. Maar het blijft vaak bij praten. Dan voel ik de behoefte om te overtuigen dat als je het anders wil doen, je anders moet denken. Je ècht moet luisteren naar de verhalen van de mensen waarvoor je werkt. De patiënten, studenten en bewoners. Je bewegen tussen deze mensen. Er zijn. 

Dit klinkt simpel, maar de meesten zien niet hoe je deze stap moet zetten. Vaak is de reden. Daar heb ik geen tijd voor. Ik denk zelf dat we gewoon niet weten hoe het moet. Je laptop dichtklappen, de deur uit, de straat op en je zintuigen het werk laten doen. Het kan knap spannend zijn. Je zult je kwetsbaarheid moeten durven tonen en de onzekerheid omarmen van wat komen gaat. Laten zien dat je het echt meent. 

Ego, eco, seva 
Het lijkt lastig om zelf de ommekeer te maken in het denken en handelen. Wat betekent dit voor ons kapitalistische systeem bijvoorbeeld? De Maslow-piramide gaat uit van de eerste levensbehoefte, gericht op materialisme. Kees Klomp stelt dat die piramide eigenlijk moet worden omgedraaid. Je spirituele niveau zorgt voor de betekenisgeving in het leven. Van dominerende wezens in het ego-systeem, via het eco-systeem naar het seva-systeem. Een systeem waarin wij als mensen dienend zijn. 

Volgen we het nog? 
Eco, Seva, het abstractieniveau begint toe te nemen. Maar toch misschien nog even onze aandacht erbij houden. Want dit kan interessant zijn. Wie kunnen die wezens zijn die in het seva-systeem rondlopen? Jitske Kramer formuleert het als de Tricksters. We leven in Tricky Tijden (de onrustige periode met de vele complexe problemen) waarin we mensen nodig hebben die voorloper kunnen zijn. Voorlopers moeten geen leiders zijn. Leiders moeten de Tricky Tricksters in positie brengen hun boodschap te verkondigen, aldus Jitske Kramer. Dat klinkt helder en haalbaar! 

De verhalen veranderen 
Tot nu toe wordt beleid gemaakt door mensen die zelf de negatieve effecten van ongelijkheid niet ondervinden. We moeten meer praktische opgeleiden, mensen van kleur, jongeren en vrouwen betrekken om de verhalen te kunnen veranderen. Zij kunnen de Tricksters zijn. De mensen die de verhalen kunnen veranderen. Aangepaste verhalen die volgens Kees Klomp de systemen kunnen beïnvloeden. Verbinden om oplossingen van stedelijke ongelijkheid het hoofd te bieden. Door de oratie van Femke Kaulingfreks over ‘hoe de stad vorm krijgt in tussenruimtes’ kreeg ik deze en nog een paar eyeopeners. 

Breng de Tricksters in stelling 
Beleidsmakers moeten zich verdiepen in ervaringen en perspectieven van hun bewoners. En bewoners zullen meer inzicht moeten krijgen in de kaders en denkstructuren van beleidsmakers om echt gelijkwaardig deel te nemen aan beleidsontwikkeling. Het besef groeit dat een beroep doen op de eigen verantwoordelijkheid van burgers niet genoeg is om urgente stedelijke problemen op te lossen. Nee; het gaat om gelijkwaardig participeren in het systeem. We moeten het eigenaarschap van bewoners vergroten ten aanzien van het beleid. De Tricksters moeten in stelling worden gebracht door de leiders. 

Als het gaat om zingeving dan komt dit onderwerp dus bij mij bovendrijven. Niet zomaar een thema. Het is misschien wel de grootste uitdaging van deze tijd. De wereld tussen de geleefde en de gebouwde stad: de tussenruimte dichterbij elkaar brengen om tekorten in het onderwijs, de toenemende armoede, groeiende gezondheid verschillen en al die andere uitdagingen het hoofd te bieden. Er is vraag naar echte gelijkwaardige co-creatieve samenwerkingen waarin veiligheid moet worden geboden om kwetsbaarheid te tonen en te laten blijken dat we het menen.